postać pl postać psł postać pie uwagi
Polish form Common Slavic Proto-Indo-European remarks
A
a †a *ōd  
aby †a by, †a byle    
acz †jače ‘jak’    
acz †a či; †a čь    
aczkolwiek †jače kolikъ věkъ    
admirał     stpol. amirał, fr. amiral
albo †a li-bo    
albowiem †a bo věmь   stpol. abowiem
ale †a le ‘a tylko’    
ani †a ni    
ano †a ono    
anioł †anъǵelъ   gr. ággelos ‘zwiastun’, łac. angelus
ano †a ono    
azali †a iza-li ‘a czy’    
aż †a-sь-že ‘oto’    
aż †a-li-že    
B
baba †baba *bhābhā lit. bóba, *bhā- ‘wypowiadać’
babrać †babrati   od †paprati
baczyć †bačiti ‘przyglądać się pilnie’ *bhā-k- *bhāko- ‘szaman’
bać się †bojěti sę, †boji- *bhoi- *bhei-, *bhoi-, *bhi-, *bhī-; skr. bhayam ‘bojaźń’, lit. baidýti ‘straszyć’, gr. pheídesthai ‘unikać’
badać †badati   iterat. do †bosti, †bode-
bagno †bagъno, †bagъnъ   tylko płn.słow, najpierw o roślinie Ledum
bajać †bajati, †baje- *bhā- < ‘wypowiadać uroczyście’, łac. fārī, gr. phēmi ‘mówię’
bajoro †bajorъ   wg. jezioro, rum. baie ‘kąpiel’
bałwan †bъlvanъ   stcz. balvan
bambosze     fr. babouches, arab. bābūš
bania †banja   ‘coś okrągłego’ < ‘mała łaźnia’, łac. bānea < balinea, gr. balaneĩa
baran ? †bar-agnъ   †barati ‘walczyć, uderzać’, iter. do †borti, †borje-, zam. †ovьnъ, †agnьcъ
barć †br̥tь *bhorti- ‘gniazdo pszczele’ < ‘miód zebrany’ < ‘zebrany pokarm’; od *bher- ‘brać’
bardo †bŕ̥do *bherdho ‘przybijaczka w krosnach’, ang. board, gr. bríthein ‘ciążyć’
bardzo †br̥zo *bhorǵh- od *bhr̥ǵhu- ‘krótkotrwały’, gr. brakhýs, łac. brevis
bargiel †bŕ̥g-lězъ   st.pol. birzgl, bierzgiel; †berg- ‘góra, urwisko’
bark †br̥kъ *bhorko- < ‘coś sterczącego na dwie strony’, łac. furca ‘widły’
barłóg †bŕ̥logъ   ? od †bergti, †berže- ‘kryć’; węg. barlang, lit. burlungis ‘miejsce bagniste’, bur̃las ‘brud’, gr. phorytós ‘odpadki’
barszcz †br̥stjъ *bhorstjo- *bhr̥sti- f ‘szpic, kolec’
baśń †basnь f *bhā-sni-  
batog, bat †batogъ   †patokъ ‘latorośl, pęd jednoroczny’; od †potekti ‘pobiec’
bawełna     wg. wełna, st.wł. bavella, łac. malvella
bawić †baviti *bhōu- causat. do †byti (*bhū-)
bawół     stpol. bąwół, wg wół, st.wł. buvalo, łac. būbalus, gr. boúbalos
bazgrać †paskrati    
bażant     st.bawar. basant, śr.g.niem. fasant, fasān, łac. phāsiānus od gr. miasta Phāsis w dzisiejszej Gruzji
bąbel †pǫpylь    
bąk †bǫkъ *bom- onomatopeiczne
bebechy †bl̥bl̥xy *-bhol-so- gr. phállos
bechtać †bъxъtati *bhus- ‘podsycać ogień by buchnął płomieniem’; *bheu- ‘uderzać’
beczka †bъčjy, †bъčjъve; †bъčjъka *bhuk-j-ū- germ. bukjō (?)
bedłka, bdła †bъdla *bhudh-lā †bъděti ‘czuwać’; lit. budìs f ‘rodzaj grzyba’, †bъdrъ ‘czujny, rześki’
bednarz †bъdьnarь *bhudh-in- †bjudo ‘misa drewniana’; *bheudh- ‘żłobić’
bełch †bl̥xъ *bholso- ‘brzuch bydlęcy’ (gr. phallós)
bełkotać †bl̥kotati   intens. do †bl̥kati, †bl̥četi
bełtać †bl̥tati   od ? †belti, †bele- < *bhel- ‘tłuc’
ber †bъrъ, †bъru *bhuru-  
bestwić ? †běsьstviti   zam. ? biestwić
bez †bъzъ *bhuǵhu-  
bez †bezъ ‘obok; przez’ *bheǵhi ‘na zewnątrz’ st.pol. biez; st.słow. ? †bezь
bęben †bǫbъnъ *bunbuno-  
będący †bǫdy, bǫdǫtja   ter. zam. sący; przyszły zam. †byšję, †byšjętja < *bhū-s-j-
będę †bǫdǫ, †bǫde- *bhundh- od *bheudh-, *bhoudh- ‘budzić’
biada †běda *bhoidhā- ‘niedola, przymus’; bieda bez przegłosu
biały, biel †bělъ-jь, †bělь *bhē-l- *bhē-, *bhə- ‘jaśnieć’
bić †biti, †bьje- *bhi- *bhei-, *bhoi-, *bhi-, *bhī- ‘uderzać dla zastraszenia’
biec †běgti, †běže- *bhēug- zam. †bjugti < *bheug- wg iter. běžěti < *bhēug-
biedzić się †běditi sę *bhoid- ‘pokonywać, przymuszać’; (?) causat. do (?) †bisti, †bide- < *bheid-
bieg, biegać †běgъ, †běgati *bhēug- ‘ucieczka’, ‘uciekać’
bieluń †belnъ   wsch.słow. belenъ; słow. z germ.
bierwiono †bŕ̥vьno *bherwi- ‘most’ st.pol. birzwno
bies †běsъ *bhē-so- ‘demon’ < ‘środek narkotyczny’, ‘jasność’ (rutenizm, stąd brak przegłosu)
biesiada †besěda   od †běsъ ze skróceniem
biodro †bedro *bhedh-ro- ‘wypukłość ciała’ < ‘przewiązka snopa’; *bhe(n)dh- ‘wiązać (w snopy)’
bisior †bisьrъ   < ‘perła’; arab. busra ‘paciorek szklany’
blady †blědъ-jь *bhlēd-o-  
blask †blěskъ *bhloiǵ-sko-  
blekot †blekotъ, †blějati *blēu- †blekotati, †blekati, †blějati ‘beczeć (o owcy)’, onomatopeiczne
bliski †blizъkъ-jь *bhlīǵu- stpol. blizu ‘blisko’; *bhlēiǵ- ‘zderzać się’
blizna †bliz-ьna *bhlīg- stpol. bliźna ‘skaza na tkaninie, nić bliźniacza’
blizna †blju-zna *bhleu- stpol. bluzna ‘stara rana’ < ‘ropa’, skąd bluźnić
bluszcz †bjusčjъ *bheuǵh-sk-jo- *bheuǵh- ‘wyginać się’
bluzgać †bljuzgati   od †pljuskati
blwać, bluje †bljъvati, †bljuje- *bhleu- ‘wymiotować’ < ‘wylewać z siebie’
błazen †blaznъ *bhlā- < ‘głupiec’ < ‘znachor’ i ‘wiatr’ (łac. flāre, flāmen); od ? †blati ‘wiać’
błądzić †blǫditi *bhlondh- iter. od †blęsti, †blęde- < *bhlendh- ‘ciemnieć’
błogi †bolgъ-jь *bholg- < ‘jasny’; *bhelg-, *bhl̥g- ‘błyszczeć’
błona †bolna *bhol-n-ā- *bhel- ‘pokrywać’
bóść †bosti *bhodh-  
brać, biorę †berǫ *bher-  
brew †brъvь *bhrū- lit. bruvìs
C
cały †cělъ-jь   gr. koĩly, sprus. kails
cena †cěna   lit. kainà
co †čьto, Acc. †čьso    
czarny †čŕ̥nъ-jь    
czerw †čŕ̥vь   lit. kir̃vis
częsty †čęstъ-jь   lit. kim̃štas
cztery †četyri *kʷetūr- zob. liczebniki – see numerals
czwarty †četvŕ̥tъ-jь *kʷetwer-to- zob. liczebniki – see numerals
czworo †četvero *kʷetwero- zob. liczebniki – see numerals
Ć
D
drugi †drugъ-jь *dhrougho- zob. liczebniki – see numerals
drzewo †dervo    
dusza †duša    
dwa †dъva *duwō zob. liczebniki – see numerals
dwór †dvorъ    
działo †dělo    
dzieło †dělo   por. działo
dziesiąty †desętъ-jь *deḱem-to- zob. liczebniki – see numerals
dziesięć †desętь *deḱem-ti- zob. liczebniki – see numerals
dziewiąty †devętъ-jь *newen-to- zob. liczebniki – see numerals
dziewięć †devętь *newen-ti- zob. liczebniki – see numerals
E
F
G
gęś †gǫsь *ǵhans-i-  
gnać †gъnati, †ženǫ   dzis. gnam, lit. genù
gnieść, gniotę †gněsti, †gnětǫ   wtórnie †gnesti, †gnetǫ; cz. hnísti, hnětu
grzech †grěxъ   cz. hřích
gwiazda †gvězda    
H
I
iść †iti *ei- lit. eĩti
J
jeden †jedinъ *ed-oino- zob. liczebniki – see numerals
K
Katowice †kǫtovice    
kto †kъto    
kwiat †květъ    
kwitnąć †kvisti   stpol. kwiść
L
lichy †lixъ-jь *leis-o- ‘marny, biedny’
lichy †lixъ-jь *leikʷ-so- ‘zły moralnie’ < ‘ostatni’
lis †lisъ, †lisa *leips-o-  
Ł
łakomy †ólkomъ-jь    
łania †ólni-    
łokieć †õlkъtь    
łódź †õldi-    
M
męczyć †mǫčiti   lit. mánkyti
mgła †mьgla   lit. miglà
miech †měxъ   lit. maĩšas
miedza †medja    
mleko †melko    
młody †moldъ-jь    
modlić się †modliti sę    
móc, mogę †mogǫ, †možeši    
mucha †muxa    
N
noc †notjь < †noktь    
noga †noga    
O
oba †oba *obhō zob. liczebniki – see numerals
osa †osa   lit. vapsà
osiem †osmь *oḱt-mi- zob. liczebniki – see numerals
otrok †otrokъ   stpol. ‘młodzieniec’
Ó
ósmy †osmъ-jь *oḱt-mo- zob. liczebniki – see numerals
P
piąty †pętъ *penkʷ-to- zob. liczebniki – see numerals
pierwszy †pŕ̥vъ-jь *perəw-o- zob. liczebniki – see numerals
pies †pьsъ *piḱ-o-  
pięć †pętь *penkʷ-ti- zob. liczebniki – see numerals
pleść, plotę †plesti, †pletǫ    
przez †brezъ   ‘bez’ (zam. brzez)
R
radło †órdlo    
ramię †órmę    
raz †razъ *(w)rōǵ- zob. liczebniki – see numerals
ręczyć †rǫčiti    
ręka †rǫka    
róść †õrsti    
równy †õrvьnъ-jь    
S
siedem †sedmь *septmi- zob. liczebniki – see numerals
siódmy †sedmъ-jь *septmo- zob. liczebniki – see numerals
skrzydło †kridlo    
słuch †sluxъ    
słyszeć †slyšěti    
socha †soxa *ḱokhā  
spać, śpię †sъpati, †sъpjǫ    
sto †sъto < *sumta *ḱomto- zob. liczebniki – see numerals
suchy †suxъ   lit. saũsas
syn †synъ *sūnu- lit. sūnùs
szady †śědъ-jь    
szary †śěrъ-jь *khoiro- gr. khoĩros
sześć †šestь *ksweḱs-ti- zob. liczebniki – see numerals
szósty †šestъ-jь *ksweḱs-to- zob. liczebniki – see numerals
Ś
świeca †světja    
T
trzeci †tretь-jь *tre-tjo- zob. liczebniki – see numerals
trzy †tri *trī zob. liczebniki – see numerals
tuczny †tučьnъ-jь   lit. tãukinas
tur †turъ *(s)tauro- ang. steer, p-semic. *θawr-um
U
W
wąski †ǫzъkъ-jь   lit. añkštas
wełna †vĺ̥na *welənā łac. lāna
widzieć †viděti    
wierzch †vŕ̥xъ   lit. viršùs
wieść, wiodę †vesti, †vedǫ    
wilk †vĺ̥kъ   lit. vilkas
wóz †vozъ    
wróg †vorgъ    
wtóry †vъtorъ-jь *antoro- zob. liczebniki – see numerals
Z
ząb †zǫbъ   lit. žam̃bas
Ź
Ż
żołna †žĺ̥na   lit. gilnà
żółty †žĺ̥tъ-jь    
żyła †žila *gʷhinslā lit. gýsla, gį́sla, łac. fīlum ‘nić’, orm. ǰil ‘nerw’; (?) stisl. kvísl ‘gałązka’ (< *gʷīsl-), ? gr. phléb-, ? łac. vēna
żywy †živъ   lit. gývas
żyzny †žiznъ-jь