Wersja z 2012-07-12

Grzegorz Jagodziński

Etymologia liczebników

Zestawienie tabelaryczne

IE etruski uralskie ałtajskie eskimo-aleuckie drawidyjskie kartwelskie semickie berberyjskie egipski inne afroaz. apices
0                      
pol. zero ← łac. zephirum ‘cyfra’ (← arab.);
pol. cyfra ← niem. Ziffer ← łac. zephirum;
pol. szyfr ← fr. chiffre ← łac. zephirum
            arab. ṣifr ‘zero, pustka, próżnia’       sipos (← arab.)
*ne ghilom >
łac. nihilum, nihil ‘nic’ → ang. nil;
*ne oinolos >
łac. nullus ‘żaden’ → ang. null
                     
1                      
*ed-oino- >
słow. *jedinъ > pol. jeden, jedyny, odyniec (← ukr.)
                     
*ed ‘to’ >
het. edi ‘w tym’,
łac. *ed-ke > ecce ‘oto’,
niem. etwas ‘coś’
*ed-wōs >
słow. jedva > stpol. le jedwo > pol. ledwo, ledwie (lit. võs ‘ledwie’)
  *ükte >
fiń. yksi,
est. üks,
? mans. akva,
selkup. ukkyr
turkm. öjkün- ‘imitować’,
jakuc. ütügün- ‘t.s.’,
stjap. *əja(n)si > ojazi ‘jednakowy’
*ataʁu-ci- >
sirenik atə́ʁəsə́ẋ,
grenl. atāsiq
tamil. utti ‘przeciwnik w grze’,
telugu uddi ‘para, równy’
gruz. oden ‘tylko, dopiero, na razie’ *ʔaḥad- >
akad. edu,
ugar. ˀa-ḥ-d,
hbr. ˀeḥāḏ, f. ˀaḥaṯ,
aram. ḥaḏ, f. ḥăḏāh,
arab. wāḥidun, ˀaḥadun, f. ˀiḥdā,
gəəz ˀaḥadū, f. ˀaḥatī,
amh. and,
sokotri ṭad
    czad. *ʔʷaḥad-, *ʔʷaḥid-  
*e ‘ten’ >
skr. *e-sjo > asya ‘tego’
  *e ‘ten’ >
? chant. it,
węg. egy,
                igin (← węg.)
    *op >
nien. ŋup, ŋopoj,
kamas. op
                 
              akad. ištēnu, ištēn        
*oi-o- >
het. *ās,
luw. a,
gr. dial. íos
  nganas. ŋuoi                  
*oino-, *oiHno- >
stłac. oinos > łac. ūnus;
stir. óen,
wal. un;
gr. oínē ‘jedynka na kostce do gry’;
PG *ajnaz > goc. aíns, stang. ān, ang. one;
orm. -in ‘ten sam’;
alb. një (? ← łac. ūnus);
PBS *aiHnas > prus. aīns, lit. víenas, scs. inorogъ ‘jednorożec’, pol. inny (stpol. iny), dial. ino ‘tylko’
                     
*oiko- >
skr. ēkas
                     
*oiwo- >
aw. aēva-,
oset. iu,
gr. cypr. oiwos ‘jedyny’,
gr. oĩos ‘t.s.’
                     
*oiwoko- >
pahlavi ēvak,
kurd., pers. yak
                     
*sem-, *sm̥- >
licyj. sñta,
toch. sas,
gr. myc. eme;
łac. sem-el ‘jeden raz’, sim-plex ‘pojedynczy’;
*sems, *sem, *smijə > gr. heĩs, hen, mía; haplóos > haploũs ‘pojedynczy, prosty’;
? *sm-on-ad-s < gr. monás ‘pojedynczy’;
*smi > orm. mi;
*sōmo- > słow. *samъ > pol. sam;
*somo- > PG *sama- > ang. same ‘ten sam’.
  fiń. sama ‘ten sam’ (← germ.)                  
*se- >
gr. hekatón ‘100’, dosł. ‘jedna setka’,
skr. sa- ‘jeden’
                     
*mon- >
? gr. monás ‘jedynka’, mónos ‘sam jeden, pojedynczy’
    mong. mön ‘on, ten sam’,
mandż.-tung. *mēn ‘sam, swój’,
koreań. mom ‘ciało’,
jap. mono ‘rzecz, przedmiot’
  *mēn̠i ‘ciało’         kusz. *mVn  
*ant- >
het. ant
  *ente >
fiń. ensi, ensimmäinen ‘pierwszy’, ennen ‘przedtem, wcześniej’, entinen ‘poprzedni’
                 
*alt- >
łac. alter ‘jeden z dwóch’
                     
*tod ‘to’ >
gr. to,
PG *þat > ang. that,
pol. to
θu, θun, (tu, tun);
θunem zaθrum ‘19’
                   
*wrōǵ- ‘nacięcie’ >
gr. rhõks, rhõg- ‘rysa, szczelina’,
lesb. wrẽksis,

lit. rúožas ‘pas, kreska’,

słow. *razъ ‘cięcie, uderzenie’ > pol. raz zamiast jeden raz.
                     
*pro-, *pro-Hʷ- >
łac. prō ‘dla, za, w obronie’,
pro- ‘przed-’;
słow. pro ‘dla’, pol. pra- (pradziadek, pradawny, prajęzyk);
*proHʷ-to- >
gr. prõtos ‘pierwszy’;
? orm. aṙaǰin;
*proHʷtomo- >
*protHʷomo- > skr. prathama;
*pr̥Hʷ- >
skr. purā ‘w dawnych czasach’;
*pr̥Hʷ-wo- >
skr. pūrvas ‘pierwszy, najstarszy’;
słow. *pьrvъ ‘pierwszy, początkowy’ > ros. pérvyj, stpol. pierw, pierwej, pol. pierwszy, wpierw, najpierw, pierwotny, pierworodny, dopiero (zamiast **topierwo);
*pr̥Hʷ-mo- >
łac. prīmus,
gr. hom. prómos,
stang. forma,
lit. pìrmas;
*pr̥Hʷ-m-isto- >
stang. fyrmest > ang. first;
*pr̥Hʷ-tero- >
gr. próteros ‘przedni’
*perHʷ-d- >
słow. *perdъ > pol. przód, przedni
                     
              hbr. rīšōn ‘pierwszy’        
              aram. qadmājāh ‘pierwszy’,
gəəz qadāmī, f. qadamāwī
       
              arab. ˀawwalu, f. ˀūlā        
2                      
*duoHʷ   *tox >
fiń. tuo ‘tamten’, toinen ‘drugi’
                 
              *θn- >
akad. šina, f. šitta,
ugar. θ-n,
hbr. šənajim, f. šətajim,
arab. iθnāni, f. iθnatāni;
akad. šanu, f. šanutu ‘drugi’,
aram. tinjānā;
*θr- >
aram. tərējn, f. tartējn,
sokotri trɔ;
syr. trajānā ‘drugi’
       
              gəəz kəlˀē, kəlˀētū, f. kəlˀētī,
amh. hulätt;
arab. kilā ‘oba’, f. kiltā,
hbr. kilˀājim ‘dwa różne rodzaje’
       
              gəəz dāgəm, dagmāj, dagmāwī ‘drugi’        
3                      
              akad. šalāšat, šalāštu, f. šalāšu,

ugar. θ-l-θ,
hbr. šəlōšā, f. šālōš,
aram. təlāṯāh, f. təlāṯ,
arab. θalāθatun, f. θalāθun,
gəəz šalastū, f. šalās;
akad. šalšu, f. šalultu ‘trzeci’,
gəəz šaləs, šaləsaj, šaləsāwī
       
4                      
              akad. erbet, irbittu, f. irbau,
ugar. ˀa-r-b-ˁ,
hbr. ˀarbāˁā, f. ˀarbaˁ,
aram. ˀarbəˁāh, f. ˀarbaˁ,
arab. ˀarbaˁatun, f. ˀarbaˁun,
gəəz ˀarbāˁəttu, f. ˀarbāˁ,
amh. aratt,
harari ḥarat,
sokotri ˀerbáˁah;
arab. rābiˁun ‘czwarty’
       
5                      
              akad. xamšat, xamiltu, f. xamšu,
ugar. x-m-š,
hbr. ḥămiššā, f. ḥāmēš,
aram. ḥaməšāh, f. ḥămēš,
arab. xamsatun, f. xamsun,
gəəz xamməstū, f. xamməs,
amh. amməst,
sokotri ḥámoh
       
6                      
              akad. šeššet, šiššit, f. šiššu,
ugar. θ-θ,
hbr. šiššā, f. šēš,
aram. šittāh, f. šēṯ,
arab. sittatun, f. sittun,
gəəz səddəstū, f. səssū,
amh. səddəst,
sokotri híteh;
arab. sādisun ‘szósty’
       
7                      
              akad. sebet, sibittu, f. siba,
ugar. š-b-ˁ,
hbr. šib̲ˁā, f. šēb̲aˁ,
aram. šib̲ˁāh, f. šəb̲aˁ,
arab. sabˁatun, f. sabˁun,
gəəz sabˁattū, f. sabˁū,
amh. säbatt,
sokotri hjəbˁah
       
8                      
              akad. samānat, samantu, f. samanu,
ugar. θ-m-n,
hbr. šəmōnā, f. šəmōnē,
aram. təmānjāh, f. təmānē,
arab. θamānijatun, f. θamānin,
gəəz samānītū, f. samānī,
amh. sommontä,
sokotri tə́mənəh
       
9                      
              akad. tišit, f. tišu,
ugar.,
hbr. tišˁā, f. tēšaˁ,
aram. tišˁāh, f. təšaˁ,
arab. tisˁatun, f. tisˁun,
gəəz təsˁatū, f. təsˁū,
amh. zäṭäňň,
dżibbali saˁét
       
10                      
              akad. ešeret, ešertu, f. išru,
ugar. ˁ-š-r,
hbr. ˁăśārā, f. ˁeśer,
aram. ˁaśrāh, f. ˁəśar,
arab. ˁašaratun, f. ˁašarun,
gəəz ˁaššartū, f. ˁašrū,
amh. assər,
sokotri ˁeśéreh
       
100                      
*se-ḱm̥tom lub *sm̥-ḱm̥tom > gr. hekatón                      
              akad. meˀat, me,
ugar. miˀtu,
hbr. mēˀā,
aram. məˀāh,
arab. miˀatun, gəəz ˁaššartū, f. ˁašrū,
amh. assər,
sokotri ˁeśéreh
       
1000                      
              hbr. ˀelep,
aram. ˀălap,
arab. ˀalfun