Wersja z 2017-04-06

Sterowniki klawiatury

Przedmowa

Jestem autorem gramatyki języka polskiego, dostępnej w Sieci w wersji polskiej i angielskiej, jak również kursu języka polskiego dla osób znających język angielski. Dostawałem szereg mejli od osób mających kłopoty z pisaniem polskich tekstów na komputerach i dlatego postanowiłem stworzyć niniejszy internetowy serwis.

Komputery inne niż PC z systemem Windows nie są zbyt popularne, nie będę więc mógł raczej służyć pomocą np. posiadaczom Apple MacIntosh. Również niewiele mogę pomóc osobom pracującym w systemach typu UNIX (np. Linux). Jedyne, co mogę im doradzić to wizyta na stronach poświęconych ich komputerowi / systemowi operacyjnemu lub przejrzenie odpowiednich list dyskusyjnych.

W drugiej połowie października 2008 udział systemów Linux w polskim internecie wynosił 0.4%, natomiast systemu MacOS X – 0.3%. Są to udziały zaniedbywalne.

Służę Ci natomiast pomocą, jeśli Twój komputer zaopatrzony jest w system operacyjny z rodziny Windows 9x (a więc Windows 95, Windows 98, Windows Millennium), w system Windows XP lub nowszy (Windows Vista, Windows 7, Windows 8, Windows 10). Jeżeli pracujesz pod systemem Windows XP lub nowszym, i poszukujesz lepszego sterownika klawiatury, możesz także przetestować bezpłatny program o nazwie The Microsoft Keyboard Layout Creator (MSKLC).

W systemie Windows 9x na próżno szukać programu do edycji układów klawiatury. Microsoft® przyjął za oczywiste, że dostarczane wraz z systemem sterowniki zaspokajają potrzeby użytkowników. Idealnym rozwiązaniem byłoby, gdyby istniały sterowniki dla każdego języka i dla każdego z typów klawiatur. Tak jednak nie jest. Co gorsza, standardowy polski sterownik klawiatury nie jest w ogóle dostosowany do używanej powszechnie w Polsce amerykańskiej klawiatury w układzie QWERTY. Istnieje co prawda w systemie alternatywny sterownik (tzw. programisty), jednak i tak nie obsługuje on wszystkich funkcji, poza tym nie da się go zainstalować w pewnych systemach, zwłaszcza w innych niż polska wersjach systemu operacyjnego. Pisanie zaś po polsku używając francuskiej klawiatury AZERTY jest prawie niemożliwe z uwagi na brak systemowego sterownika.

Edycja

W Sieci można znaleźć programy do samodzielnej edycji układów klawiatury dla systemów Windows 9x, jednak za programy te trzeba zapłacić (jest to niezrozumiałe z uwagi na fakt, że dla systemów Windows nt. udostępniono darmowy MSKLC). Istnieje nawet możliwość nabycia gotowych sterowników, co również nie jest rozwiązaniem do zaakceptowania dla wielu osób.

Oto kilka miejsc, gdzie można znaleźć (płatne) edytory klawiatury:

Pisanie po polsku

Jeśli Twój komputer posiada system Windows 9x i nie jest w stanie produkować polskich liter lub sposób, w jaki je uzyskujesz jest dla Ciebie niewygodny – oto co powinieneś zrobić. Uwaga: pod systemem XP lub nowszym postępowanie jest podobne, choć nie identyczne.

  1. Upewnij się, że widzisz poprawnie polskie znaki: ąćęłńóśźż ĄĆĘŁŃÓŚŹŻ
  2. Kliknij przycisk Start – Ustawienia – Panel sterowania – Dodaj/Usuń programy, przełącz widok na Instalator systemu Windows. Odszukaj pozycję Obsługa wielu języków – powinieneś zobaczyć w kwadraciku obok niej „ptaszek”, najlepiej na białym tle. Dodanie obsługi wszystkich dostępnych języków nie zaszkodzi i zabiera niewiele miejsca, a jeśli korzystasz z internetu, umiędzynarodowienie systemu przyda Ci się szybciej niż myślisz. Uwaga: jeśli opcja jest niezaznaczona, będziesz potrzebował płyty instalacyjnej twoich Windows. Instalacja obsługi wielu języków jest absolutnie konieczna i jeśli ominiesz ten punkt, możesz nawet nie czytać dalej.
  3. Jeśli właśnie zainstalowałeś Obsługę wielu języków, powinieneś zrestartować Windows.
  4. Sprawdź, czy widzisz teraz program w Zasobniku systemowym (Systray, prawy dolny róg ekranu) – kwadratową ciemnoniebieską ikonę z literą (lub dwoma) będącą skrótem nazwy języka, którego używasz w systemie. Kliknij na tę ikonę prawym przyciskiem myszy – zobaczysz menu. Wybierz „Właściwości” (przy pomocy lewego przycisku myszy). Jesteś na zakładce nazwanej „język”.
  5. Jeśli, z jakiegokolwiek powodu, nie widzisz niebieskiego kwadracika w Zasobniku, użyj Start – Ustawienia – Panel sterowania – Klawiatura i przełącz się do zakładki „język”.
  6. Teraz kliknij „Dodaj” (lewy przycisk) i znajdź „Polski”. W oknie powyżej pojawi się nowa pozycja. Zaznacz ją tam klikając lewym przyciskiem myszy
  7. Zawsze gdy będziesz chciał pisać po polsku, musisz używać fontu zawierającego „środkowoeuropejskie” glify. Większość standardowych fontów Windows (jak Times New Roman, Courier New, Verdana czy Arial) ma je, więc się nie przejmuj.
  8. Powinieneś także przełączyć swoją aplikację (edytor tekstu, program pocztowy) na właściwą stronę kodową. W internecie (www, mejl) „właściwa” oznacza ISO 8859-2 (lub ISO – Europa Środkowa) – używaj jej, gdy chcesz wysłać list zawierający polskie znaki. Outlook Express i Outlook dają się łatwo spolszczyć, uważaj jednak na inne programy pocztowe. W szczególności odradzam program Eudora, który nie nadaje się do pisania listów w języku polskim.
  9. Niestety, standard Microsoftu nie jest zgodny z internetowym. Jeśli więc chcesz napisać tekst w edytorze pod Windows (Notatnik, Wordpad, Works, Word), będziesz używać innej strony kodowej zwanej Windows-1250 lub Windows – Europa Środkowa (powinieneś używać właściwego języka – polskiego, lub/i fontu z oznaczeniem „CE” – w zależności od aplikacji, jej wersji itd.). Wybór właściwej strony kodowej (i innych cech dokumentu) jest istotny – w przeciwnym razie nie zobaczysz polskich znaków nawet gdy użyjesz dobrego fontu i sterownika klawiatury.
  10. Aplikacje chodzące pod Windows zwykle same dbają o właściwy wybór standardu (Windows – ISO) tak, że można nawet bezpiecznie wklejać tekst z jednego programu do drugiego z użyciem systemowego schowka. Problemy jednak pojawią się, gdy spróbujesz przy pomocy Notatnika napisać stronę internetową w języku polskim, zob. niżej.

Sterownik programisty

Zobacz też: ulepszony sterownik programisty.

Jak używać klawiatury polskiej (programisty)? Dla testów używaj jedynie Notatnika lub innego prostego edytora tekstu, a nie Worda czy innego procesora tekstu. Przełącz klawiaturę na polską przy pomocy programu widocznego jako niebieski prostokąt w prawym dolnym rogu ekranu. I uważaj, aby w czasie pisania symbol widoczny w prostokącie pozostawał zawsze Pl. Jeśli przestawia się on sam na inny język (właśnie dlatego nie powinieneś testować klawiatury w Wordzie), spróbuj zmienić edytor używany do testów.

„Normalne” (czysto łacińskie) znaki znajdują się na pozycjach jak na klawiaturze amerykańskiej, tj. QWERTYUIOP, ASDFGHJKL, ZXCVBNM. Polskie znaki uzyskasz używając prawego klawisza Alt (nie lewego – przyciśnij go i trzymaj gdy naciskasz inny klawisz). Duże litery są dostępne, gdy przyciskasz równocześnie prawy Alt i Shift. Spójrz na tabelę:

Przyciśnij i trzymaj oraz naciśnij
a c e l n o s x z
right Alt ą ć ę ł ń ó ś ź ż
right Alt + Shift Ą Ć Ę Ł Ń Ó Ś Ź Ż

Kombinacja Shift + ` powinna zgodnie z symbolem umieszczonym na klawiszu dawać tyldę (~), funkcjonuje jednak jako tzw. martwy klawisz, używany do otrzymywania polskich znaków. Pisząc ~a otrzymamy zatem ą, zamiast ~A otrzymamy Ą itd. Aby otrzymać znak tyldy (~), należy wcisnąć kolejno ~ i spację. Sterownik klawiatury programisty pozwala ponadto na uzyskanie znaku € jako kombinacji right Alt + u.

Inne sterowniki

Sterownik maszynistki, choć jest instalowany domyślnie w systemie, jest dostosowany do rzadko dziś spotykanego w Polsce układu QWERTZ. Olbrzymia większość komputerów w Polsce wyposażona jest w klawiatury amerykańskie w układzie QWERTY, co programiści z Microsoftu® zdają się kompletnie ignorować. Albowiem przestarzały sterownik maszynistki posiada szereg pożytecznych funkcji niedostępnych dla użytkowników sterownika programisty. Chodzi tu przede wszystkim o możliwość uzyskiwania niepolskich znaków narodowych – niemieckich, czeskich czy węgierskich, to znaczy liter z „akcentami” i „umlautami”, jak á, ä, ě, š itd.

Nie będę tu umieszczać dokładnego opisu możliwości sterownika maszynistki, napomknę jednak o paru sprawach. W stosunku do klawiatury standardowej (USA) zmieniona jest tam nie tylko pozycja klawiszy Z i Y, ale także takich znaków jak nawiasy, kropka, przecinek itd. Niektóre polskie znaki dają się wprowadzać bezpośrednio z klawiatury, tylda funkcjonuje także jako martwy klawisz. Trudne do zapamiętania kombinacje right Alt + cyfra dają szereg innych martwych klawiszy pozwalających na uzyskiwanie liter typu á, ä, ě, š – na przykład aby uzyskać węgierską literę ő, należy przycisnąć RightAlt + 0 (zero), a następnie o. Niestety takich możliwości nie ma dostosowany do standardowej klawiatury sterownik programisty.

Sterownik Mocny Akcent jest do ściągnięcia z wzmiankowanej wyżej Polskiej Strony Windowsowej. Jest to sterownik klawiatury standardowej, a więc typu QWERTY, mający rozszerzone możliwości wobec systemowego sterownika programisty, który zastępuje. Jako martwy klawisz funkcjonuje po prostu ` (a nie tylko ~ czyli Shift + `), co umożliwia wprowadzanie polskich liter jedną ręką (sterownik dla „jedzących kanapkę”, jak określa go jego autor).

Sterownik Mocny Akcent pozwala również na wprowadzanie takich znaków jak promil (‰) czy wielokropek (…). Przy okazji – firma Microsoft® promuje inny standard kodowania polskich znaków (Windows-1250) niż internetowy ISO, ale dzięki temu można w dokumentach tekstowych umieszczać takie symbole jak ®, ©, … czy €. Nie jest to niestety możliwe w standardzie ISO – w dokumentach internetowych konieczne są więc specjalne zabiegi sięgające do kodowania 16-bitowego. W dokumentach tekstowych nie jest to możliwe, dlatego np. użytkownicy systemu Linux muszą zapomnieć o istnieniu znaku promila w zwykłych tekstach.

Sterowniki napisane przez autora tej witryny

Ulepszony sterownik dla klawiatury QWERTY mojego autorstwa łączy funkcjonalność sterownika programisty i rozszerzone możliwości sterownika maszynistki. Przy jego pomocy można uzyskiwać wszystkie znaki możliwe do zakodowania w systemie 8-bitowym, używając prawego klawisza Alt i rozbudowanego systemu martwych klawiszy.

Dla użytkowników klawiatury AZERTY (francuskiej) proponuję natomiast sterownik obsługujący polskie znaki i zachowujący niemal wszystkie cechy oryginalnego sterownika dla języka francuskiego. Dokumentacja znajduje się w dołączonym archiwum, w języku polskim i angielskim.

Jeżeli potrzebujesz pisać teksty cyrylicą w języku rosyjskim, ukraińskim, białoruskim, serbskim, macedońskim lub bułgarskim, a dysponujesz standardową klawiaturą QWERTY, wypróbuj mój sterownik klawiatury dla tych języków. Wewnątrz archiwum znajdziesz plik tekstowy zawierający instrukcję użycia sterownika dla systemów Windows 98 i Windows XP.

  Windows 9x Windows XP, Vista, 7, 8, 10
Polski QWERTY
Polski AZERTY Sterownik z dokumentacją Sterownik z dokumentacją
Cyrylica QWERTY Sterownik z dokumentacją

Instalacja pod Windows XP, Vista, 7, 8, 10:

  1. Ściągnij odpowiedni sterownik, używając linków w tabeli powyżej. Zapisz ściągnięte archiwum w dowolnym folderze.
  2. Rozpakuj archiwum (kliknij dwukrotnie na pliku), skopiuj zawartość do innego folderu (np. C:\Temp).
  3. Otwórz folder, który właśnie wypakowałeś (np. C:\Temp\kbdplw).
  4. Uruchom plik setup.exe (klikając dwukrotnie).
  5. Poczekaj kilka sekund na komunikat, że instalacja została zakończona sukcesem, zamknij komunikat.
  6. Otwórz Menu start, Panel sterowania (przełącz na widok klasyczny), Opcje regionalne i językowe. Kliknij Języki, następnie Szczegóły.
  7. W oknie Usługi tekstowe i języki kliknij Dodaj, następnie ustaw właściwy język i układ klawiatury. Dla sterownika cyrylicy ustaw język rosyjski, w przeciwnym wypadku – polski. Nazwy układów klawiatury to odpowiednio: Polski (Wielojęzyczny), Polski (AZERTY), Rosyjski (QWERTY). Naciśnij OK.
  8. Jeśli zainstalowałeś sterownik kompatybilny z posiadaną przez ciebie klawiaturą, nie będziesz potrzebował innych sterowników dla danego języka i możesz je usunąć. Naciśnij OK.
  9. Zrestartuj komputer; w przeciwnym razie nowe sterowniki mogą nie działać poprawnie.
  10. Aby użyć zainstalowanego sterownika, najpierw otwórz program, w którym chcesz go używać (np. MS Word). Klikając w jego oknie upewnij się, że program jest aktywny (zaznaczony). Następnie kliknij na znacznik języka obok zasobnika systemowego i wybierz żądany język. By zmienić język, możesz także użyć kombinacji LAlt + Shift.

Sterowniki są dostarczone bez gwarancji. Jednakże autor uczynił wszystko, co był w stanie, by zapewnić ich poprawną pracę.

Tworzenie stron WWW w Notatniku

Jeśli chcesz pisać strony internetowe w języku polskim, powinieneś używać kodowania ISO 8859-2 zamiast Windows 1250. Niestety, systemowe edytory, jak Notatnik, nie obsługują w ogóle strony ISO 8859-2. Należy więc używać specjalnych edytorów WWW (jak Pajączek czy Zajączek) mających wbudowaną obsługę internetowego standardu. Zmuszenie Notatnika do obsługi ISO 8859-2 także nie jest niemożliwe, wymaga jednak zastosowania:

  1. specjalnego nieunikodowego fontu,
  2. specjalnego sterownika klawiatury.

Nie będę tu opisywać, na czym w szczegółach polega zastosowana metoda (zainteresowanych zachęcam do kontaktu ze mną). Nie jest ona szkodliwa dla systemu, podmieniany jest jednak (w Rejestrze) sterownik klawiatury dla języka islandzkiego. Podkreślam jednak, że zarówno font, jak i sterownik klawiatury służą jedynie do edycji stron WWW w edytorach tekstu i nie mają zastosowania do innych celów. W szczególności są zupełnie zbędne, jeśli przy edycji stron korzystasz z programu MS Word, MS FrontPage lub wyżej wymienionych edytorów.

Jeśli pracujesz pod systemem Windows 9x, masz klawiaturę QWERTY i edytujesz strony WWW w Notatniku lub podobnym edytorze tekstu, ściągnij pakiet edycyjny. W przeciwieństwie do sterownika oferowanego przez Windows On Line obsługiwane są wszystkie znaki standardu ISO 8859-2, a więc nie tylko polskie, ale i czeskie, słowackie itd. Szczegóły podano w załączonej dokumentacji. Uwaga: sterowniki ISO dla klawiatur QWERTZ lub AZERTY raczej nie powstaną, chyba że otrzymam sygnały, że są naprawdę komuś potrzebne.

Powrót do spisu treści

Zapraszam również na moją witrynę poświęconą gramatyce polskiej.