Artykuł został opublikowany także na portalu JustPasteIt (dawniej Eioba).
Wersja z 2010-06-26

Grafika używana poniżej jest oparta na znalezionej kiedyś w internecie. Jeżeli jej Autor nie życzy sobie takiej formy publikacji i modyfikacji Jego pracy, proszę o kontakt.

Grzegorz Jagodziński

Najważniejsze sygnały używane na PKP

Sygnały świetlne

Sygnały świetlne w ruchu kolejowym informują o tym, czy droga jest wolna, czy też należy zatrzymać pojazd, ale także o tym, z jaką prędkością można przejechać i jaki sygnał pokazuje następny semafor. Dla niezorientowanych są one dość skomplikowane, a ich znaczenie jest tylko częściowo zbliżone do znaczenia sygnałów używanych w ruchu drogowym – np. światło żółte na drodze zasadniczo nakazuje zatrzymanie pojazdu, podczas gdy światło pomarańczowe w ruchu kolejowym może oznaczać zezwolenie na jazdę i to bez ograniczenia prędkości.

Aby łatwo nauczyć się odczytywać znaczenie sygnału, należy zapamiętać następujące wskazówki:

  • światło czerwone oznacza zakaz przejazdu obok semafora (zarówno dla ruchu normalnego, jak i manewrowego)1,
  • światło niebieskie oznacza zakaz ruchu manewrowego i nie dotyczy normalnego ruchu na szlaku,
  • pojedyncze światło pomarańczowe lub zielone (ciągłe lub migające) zezwala na przejazd obok danego semafora z maksymalną dozwoloną prędkością2,
  • jeżeli sygnał składa się z dwóch świateł, dolne światło (oraz ewentualnie wyświetlany pod nim kolorowy pasek) określa dopuszczalną prędkość przejazdu obok bieżącego semafora, podczas gdy górne informuje, jaki sygnał jest wyświetlany na następnym semaforze.

Światło dolne, określające prędkość przejazdu obok bieżącego semafora, jest zwykle koloru pomarańczowego i jest ciągłe:

  • jeżeli pod nim wyświetlany jest zielony pasek, wolno jechać z prędkością 100 km/h,
  • jeżeli wyświetlany jest pomarańczowy pasek, wolno jechać z prędkością 60 km/h,
  • jeżeli nie ma pod nim paska, obowiązuje ograniczenie prędkości do 40 km/h3.

Dolne światło białe ciągłe używane jest w tzw. sygnałach powtarzających i oznacza jazdę z prędkością niezmienioną, zgodną ze wskazaniem poprzedniego semafora. Przed semaforem głównym można stosować nawet 3 sygnały powtarzające – słupy semaforów pokazujących sygnały powtarzające zaopatrzone są w tablice z jedną, dwoma lub trzema kreskami pionowymi.

Dolne światło białe migające używane jest jako sygnał zastępczy i oznacza, że mimo wyświetlenia sygnału stój można jechać dalej4.

Znaczenie światła górnego, gdy sygnał złożony jest z dwóch świateł, jest takie samo, jak światła wyświetlanego pojedynczo, i odnosi się do następnego semafora:

  • światło zielone ciągłe oznacza, że obok następnego semafora można przejechać z maksymalną dozwoloną prędkością,
  • światło zielone migające oznacza, że obok następnego semafora można przejechać z prędkością 100 km/h,
  • światło pomarańczowe migające oznacza, że obok następnego semafora można przejechać z prędkością 40 lub 60 km/h (precyzuje to sygnał wyświetlany na następnym semaforze),
  • światło pomarańczowe ciągłe oznacza, że następny semafor pokazuje sygnał stój5.

Pojedyncze światło białe oznacza wolną drogę dla jazdy manewrowej.

Przykłady:

  • pojedyncze światło zielone migające oznacza, że można jechać z maksymalną dozwoloną prędkością, ale następny semafor nakazuje ograniczenie do 100 km/h,
  • dwa światła: górne zielone ciągłe i dolne pomarańczowe ciągłe, a pod nim zielony pasek – taki sygnał oznacza, że można przejechać z prędkością 100 km/h, a kolejny semafor dopuszcza maksymalną dozwoloną prędkość,
  • dwa światła pomarańczowe ciągłe (bez paska) – sygnał taki oznacza, że można przejechać z prędkością 40 km/h, a następny semafor pokazuje sygnał stój.

Wszystkie sygnały pokazano poniżej.
prędkość
(km/h)		 następnie
maks. 100 60/40 stój
prędkość
bez zmian
tylko
ostrzeżenie
teraz maks.
teraz 100
teraz 60
teraz 40
stój!

Uwaga: sygnały z wiersza „tylko ostrzeżenie” wyświetlane są nie na semaforach. lecz tzw. tarczach ostrzegawczych. Tarcze ostrzegawcze różnią się od semaforów kolorem słupka, ponadto są oznaczone specjalnym znakiem, zob. niżej.

Oprócz powyższych, używa się lub używano następujących sygnałów świetlnych:
Wolna droga ze zmniejszoną prędkością. Wolna droga. Na następnym semaforze: wolna droga ze zmniejszoną prędkością. Sygnał powtarzający: na semaforze głównym wolna droga ze zmniejszoną prędkością. Ostrzeżenie: na semaforze wolna droga ze zmniejszoną prędkością.

Sygnał zastępczy: przejazd z prędkością 40 km/h Jazda manewrowa zabroniona Jazda manewrowa dozwolona

Inne sygnały

Sygnały podawane na semaforach mechanicznych:

Stój! Wolna droga Wolna droga – z prędkością 40 km/h do końca okręgu zwrotnicowego

Sygnały podawane na tarczach mechanicznych:

Ostrzeżenie: semafor podaje sygnał stój Semafor podaje wolną drogę Semafor podaje wolną drogę ze zmniejszoną prędkością

Tarcza, które jedynie ostrzega przed zbliżaniem się do semafora Jazda manewrowa zabroniona Jazda manewrowa dozwolona

Sygnały zamknięcia toru i sygnały drogowe (tymczasowe):

Stój! Jazda dozwolona (2 postacie używane w różnych sytuacjach) Ostrzeżenie przed sygnałem stój. Stój!

Wskaźniki na zwrotnicach:

Jazda w kierunku zaznaczonym grubą linią; zakaz wjazdu z kierunku oznaczonego strzałkami.

Jazda w kierunku zaznaczonym grubą linią; zakaz wjazdu z kierunku oznaczonego strzałkami.

Sygnały i wskaźniki ograniczenia prędkości:

Ograniczenie prędkości Początek i koniec odcinka
z ograniczeniem prędkości		 Początek i koniec odcinka
jazdy bez pobierania prądu

Uwagi:

  • trójkątny znak z liczbą oznacza dopuszczalną prędkość w dziesiątkach km/h, np. 3 oznacza ograniczenie prędkości do 30 km/h, 13 oznacza ograniczenie 130 km/h;
  • ograniczenie obowiązuje dopiero od znaku ze znakiem w kształcie litery V, a nie od znaku z liczbą, kończy się znakiem w kształcie odwróconej litery V;
  • znaki pomarańczowe oznaczają odcinek z tymczasowo ograniczoną prędkością, znaki białe – z ograniczeniem na stałe;
  • znak w kształcie trójkąta z wierzchołkiem ku górze umieszcza się nisko, gdy nie można umieścić znaku normalnej wielkości, z wierzchołkiem w dół.

Inne wskaźniki:

Tarcza ostrzegawcza
(a nie semafor)6		 Miejsce zatrzymania czoła pociągu Granica przetaczania 300, 200 i 100 m za wskaźnikami znajduje się tarcza ostrzegawcza7

Nadać sygnał „baczność”8 Przystanek osobowy w odległości drogi hamowania Ostatni semafor przed semaforem wjazdowym do stacji9


Sygnał „baczność” to długi dźwięk nadany gwizdawką lub syreną lokomotywy. Powinien zostać nadany nie tylko wtedy, gdy pokazuje to wskaźnik, ale także:

  • na trasie po zatrzymaniu przed semaforem wskazującym sygnał „stój”,
  • przed odjazdem pociągu zatrzymanego na szlaku (na wezwanie kierownika pociągu),
  • przed ruszeniem pociągu roboczego, lokomotywy w lokomotywowni itp.,
  • przed ruszeniem z miejsca pociągu towarowego z ludźmi.

Drużyna konduktorska podaje podobny sygnał gwizdawką ustną przed odjazdem pociągów towarowych, mieszanych i pociągów z lokomotywą popychającą.

Uwaga: powyższe zestawienie nie jest kompletne, a sposób prezentacji nie odpowiada kolejności podanej w oficjalnych przepisach kolejowych10.

1. ↑ Pojawienie się szlaków z samoczynną blokadą liniową (SBL) wprowadziło poważne komplikacje w przepisach sygnalizacji. Między innymi czerwony sygnał wyświetlany na semaforze odstępowym samoczynnym (o słupie pomalowanym na biało zamiast w biało-czerwone paski) oznacza, że pociąg po zatrzymaniu powinien kontynuować jazdę z prędkością 20 km/h. Dodatkowe czerwone światło migające wyświetlane na takim semaforze pod ciągłym światłem czerwonym oznacza absolutny zakaz przejazdu (taki sygnał stosowany jest tylko przy wjeździe do tunelu).

2. ↑ W przypadku zielonego światła migającego obowiązuje jednak ograniczenie do 160 km/h przy tym semaforze, na którym sygnał ten jest wyświetlany.

3. ↑ Jeśli dolne światło ogranicza prędkość (do 40, 60 lub 100 km/h), to ograniczenie to obowiązuje tylko do momentu, gdy pociąg nie przejedzie ostatniej zwrotnicy za semaforem – czyli jak to mówi instrukcja sygnalizacji, do końca okręgu zwrotnicowego osłanianego tym semaforem. Jednak ograniczenia wyświetlane na semaforach wjazdowych i drogowskazowych obowiązują na całej drodze przebiegu – tj. do następnego semafora.

4. ↑ Sygnał zastępczy pozwala na jazdę z prędkością 40 km/h. Przy wyjeździe na szlak z blokadą samoczynną obowiązuje ograniczenie do 20 km/h.

5. ↑ Górne światło odnosi się do następnego semafora, o ile jest, jak to mówią przepisy, uzależniony z danym semaforem.

6. ↑ Znów złośliwy wyjątek robią tutaj szlaki z SBL: przedostatni semafor odstępowy na szlaku z czterostawną samoczynną blokadą liniową oznacza się tak jak gdzie indziej tarczę ostrzegawczą.

7. ↑ W wyjątkowych wypadkach odległości między wskaźnikami mogą być zmniejszone maksymalnie do 60 m. Jeśli występują cztery wskaźniki (pierwszy z czterema pasami), wówczas oznaczają one zbliżanie się nie do tarczy, ale do semafora, który nie jest widoczny z wymaganej przepisami odległości. Przy wjeździe z linii niezelektryfikowanej na zelektryfikowaną na paskach dodaje się symbol czerwonej błyskawicy.

8. ↑ Przepisy mówią o dawaniu lub podawaniu sygnału. Taki zwrot jest jednak oczywistym błędem językowym – sygnały się z natury nadaje, można je także pokazywać lub przekazywać, ale na pewno nie podawać (jak rękę czy sól przy stole).

9. ↑ Wskaźnik ten umieszczany jest na semaforze odstępowym blokady samoczynnej, a semafor wjazdowy, o którym informuje, może także stać przed posterunkiem odgałęźnym, niekoniecznie przed stacją. Są to detale, interesujące jedynie osoby, które dobrze znają się na technice kolejowej.

10. ↑ Twórcy kolejowych przepisów bardzo lubują się w stosowaniu symboli literowo-cyfrowych. Przez dziesięciolecia używano na PKP dokumentu zwanego przepisami sygnalizacji i określanego symbolem E1. Od 2007 roku obowiązuje nowa wersja nazwana instrukcją sygnalizacji i oznakowana symbolem Ie-1.
Prześwit linii kolejowych i tramwajowych Obsługa symulatora EU07