Część poprzednia – Powrót do pierwszej strony
Kliknij wyraz, by usłyszeć jego wymowę
| Fonem | Pisownia | Przykłady | Wymowa | Uwagi |
|---|---|---|---|---|
| Samogłoski | ||||
| /a/ | a | matka | /matka/ | |
| /e/ | e | ten | /ten/ | |
| ę | żyję | /žyje/ | ||
| zaczęli | /začeli/ | |||
| zaczęły | /začewy/ | |||
| piętnaście | /p′etnaśće/ | |||
| /i/ | i | igła | /igwa/ | Przed spółgłoską lub na końcu wyrazu. Wywołuje palatalizację poprzedzającej spółgłoski. |
| zaimek | /za#imek/ | |||
| pić | /pić/ | |||
| bić | /bić/ | |||
| fizyka | /fizyka/ | |||
| wino | /vino/ | |||
| miły | /miwy/ | |||
| weekend | /wikent/ | Samogłoskę /i/ spotykamy po „w”, „t”, „d”, „c”, „dz”, „s”, „z”, „r” jedynie w nielicznych zapożyczeniach i na początku rdzenia wyrazu po przedrostku. | ||
| tik | /tik/ | |||
| diwa | /diva/ | |||
| przedimek | /pšed#imek/ | |||
| cibalgina | /cibalǵina/ | |||
| sinus | /sinus/ | |||
| zin | /zin/ | |||
| ziścić | /z#iśćić/ | |||
| Rita | /rita/ | |||
| liść | /liść/ | Po „l” częste, nigdy po „ł”. | ||
| Czirokez | /čirokes/ | Samogłoskę /i/ spotykamy po „cz”, „dż”, „sz”, „ż” jedynie w nielicznych zapożyczeniach. | ||
| dżin | /ǯin/ | |||
| Chicago | /šikago/ | |||
| żigolak | /žigolak/ | |||
| cichy | /ćixy/ | Gdy samogłoska /i/ następuje po /ć, ʒ́, ś, ź, ń/, piszemy „c”, „dz”, „s”, „z”, „n”. | ||
| dziś | /ʒ́iś/ | |||
| siny | /śiny/ | |||
| zima | /źima/ | |||
| pani | /pańi/ | Przed /i/ zachodzą zmiany: /n/ > /ń/, /k/ > /ḱ/, /g/ > /ǵ/, /x/ > /x́/. | ||
| jaki | /jaḱi/ | |||
| nogi | /noǵi/ | |||
| chiński | /x́ij̃sḱi/ | |||
| historia | /x́istorja/ | |||
| /o/ | o | on | /on/ | Przed „ł” czytamy „ą” jako /o/. |
| ą | zaczął | /začow/ | ||
| /u/ | u | ucho | /uxo/ | |
| ó | mój | /muj/ | ||
| /y/ | y | my | /my/ | Dźwięk ten jest bardzo rzadki po samogłoskach, /l, k, g/, niemożliwy po /i, ′, j, ć, ʒ́, ś, ź, ń, ḱ, ǵ, x́/ i na początku wyrazu. |
| statuy | /statuy/ | |||
| lystrozaur | /lystrozawr/ | |||
| kynologia | /kynoloǵja/ | |||
| gynandria | /gynandrja/ | |||
| Półsamogłoski | ||||
| /′/ | i | piasek | /p′asek/ | Niesylabiczny dźwięk przejściowy (półsamogłoska) palatalizujący poprzedzające /p, b, f, v, m/. W innych kontekstach jest niemożliwy. |
| robię | /rob′e/ | |||
| chwiać | /xf′ać/ | |||
| wiać | /v′ać/ | |||
| mieć | /m′eć/ | |||
| /j/ | j | ja | /ja/ | W przeciwieństwie do /′/ nie powoduje palatalizacji. Piszemy „j” tylko na początku wyrazu, po przedrostkach, po „c”, „s”, „z” (nie „cz”, „sz”) i samogłoskach. |
| podjąć | /podjońć/ | |||
| rozjechać | /rozjexać/ | |||
| racja | /racja/ | |||
| misja | /misja/ | |||
| Azja | /azja/ | |||
| żmija | /žmija/ | |||
| i | rupia | /rupja/ | Litera „i” przed samogłoską oznacza palatalizację poprzedzającej spółgłoski oraz półsamogłoskę /j/, tylko w zapożyczeniach. Wyjątkowo rzadkie jest to „i” po „cz”, „dż”, „sz”, „ż”. Czasami takie „i” przechodzi w normalne niesylabiczne „i”: maniak /mańjak/ lub /mańak/. | |
| biolog | /bjolok/ | |||
| mafia | /mafja/ | |||
| rewia | /revja/ | |||
| mumia | /mumja/ | |||
| tiara | /tjara/ | |||
| diabeł | /djabew/ | |||
| unia | /uńja/ | |||
| liliowy | /liljovy/ | |||
| Maria | /marja/ | |||
| glediczia | /gledičja/ | |||
| lodżia | /loǯja/ | |||
| Dżanaszia | /ǯanašja/ | |||
| ażio | /ažjo/ | |||
| makia | /maḱja/ | |||
| magia | /maǵja/ | |||
| marchia | /marx́ja/ | |||
| hiena | /x́jena/ | |||
| /j̃/ | ń | pański | /paj̃sḱi/ | Nosowy odpowiednik /j/. Zapisywany „ń” przed szczelinowymi. Czasem może zastępować /w̃/ przed szczelinowymi spalatalizowanymi, zwłaszcza po /e/. |
| wileński | /vilej̃sḱi/ | |||
| Jagodziński | /jagoʒ́ij̃sḱi/ | |||
| koński | /koj̃sḱi/ | |||
| toruński | /toruj̃sḱi/ | |||
| gdyński | /gdyj̃sḱi/ | |||
| tańszy | /taj̃šy/ | |||
| cieńszy | /ćej̃šy/ | |||
| stańże | /staj̃že/ | |||
| /w/ | ł | koło | /kowo/ | Między bezdźwięcznymi spółgłoskami i na końcu wyrazu jest bezdźwięczne (lub nieme). W nielicznych zapożyczeniach zapisywane „u”. |
| umysł | /umysw̭/ | |||
| jabłko | /japko/ | |||
| u | auto | /awto/ | ||
| /w̃/ | ę /ew̃/ | robię | /rob′ew̃/ | Nosowy odpowienik /w/. Na końcu wyrazu tylko po /o/ (zapisywanym „ą”) i /e/ (zapisywanym „ę” – przy nacisku). Poza tym tylko przed szczelinowymi. |
| męski | /mew̃sḱi/ | |||
| więzy | /v′ew̃zy/ | |||
| ciężki | /ćew̃šḱi/ | |||
| mężny | /mew̃žny/ | |||
| pięść | /p′ew̃ść/ | |||
| więzić | /v′ew̃źić/ | |||
| węch | /vew̃x/ | |||
| ą /ow̃/ | ją | /jow̃/ | ||
| Fąfara | /fow̃fara/ | |||
| wąwóz | /vow̃vus/ | |||
| kąsać | /kow̃sać/ | |||
| wiązać | /v′ow̃zać/ | |||
| wąż | /vow̃š/ | |||
| pogrążyć | /pogrow̃žyć/ | |||
| siąść | /śow̃ść/ | |||
| wiązik | /v′ow̃źik/ | |||
| obwąchiwać | /obvow̃x́ivać/ | |||
| wąchać | /vow̃xać/ | |||
| n | żanr | /žaw̃r/ | Gdy po „n” następuje „r”, „l” lub szczelinowa, najczęściej wymawia się /w̃/. | |
| naprzemianległy | /napšem′aw̃legwy/ | |||
| konferencja | /kow̃ferencja/ | |||
| konwój | /kow̃vuj/ | |||
| szansa | /šaw̃sa/ | |||
| instalacja | /iw̃stalacja/ | |||
| benzyna | /bew̃zyna/ | |||
| kunszt | /kuw̃št/ | |||
| rynsztok | /ryw̃štok/ | |||
| donżuan | /dow̃žuan/ | |||
| o awansie | /o avaw̃śe/ | |||
| koncha | /kow̃xa/ | |||
| m | komfort | /kow̃fort/ | Gdy po „m” następuje „f” lub „w”, najczęściej wymawia się /w̃/. | |
| tramwaj | /traw̃vaj/ | |||
Strona główna – Gramatyka polska
2022-03-14