Deklinacja

Część piąta

Część poprzednia – Powrót do pierwszej strony – Wstęp

Odmiana przymiotników i zaimków

Podane niżej informacje obejmują również odmienne imiesłowy i przysłówki pochodne.

Zestawienie końcówek

  rodzaj
męski nijaki żeński
osobowy żywotny nieżywotny
  liczba pojedyncza
MW ~y, ~i ~e ~a
D ~ego ~ej
C ~emu ~ej
B ~ego (=D) ~y, ~i (=M) ~e (=M) ~ą
N ~ym, ~im ~ą
Ms ~ym, ~im ~ej (=C)
  liczba mnoga
MW ~i, ~y ~e
D ~ych, ~ich
C ~ym, ~im
B ~ych, ~ich (=D) ~e (=M)
N ~ymi, ~imi
Ms ~ych, ~ich

Modele odmiany

Uwaga: numeracja klas fonetycznych tematów jest wyjaśniona tutaj i tutaj.

Przymiotniki
  1, 2, 4, 11$ 3, 11
m-os. m-żyw. m-nżyw. n ż m-os. m-żyw. m-nżyw. n ż
  liczba pojedyncza
MW młody młode młoda stary stare stara
D młodego młodej starego starej
C młodemu młodej staremu starej
B młodego młody młode młodą starego stary stare starą
N młodym młodą starym starą
Ms młodym młodej starym starej
  liczba mnoga
MW młodzi młode starzy stare
D młodych starych
C młodym starym
B młodych młode starych stare
N młodymi starymi
Ms młodych starych

  5 6, 7, 9, 10
m-os. m-żyw. m-nżyw. n ż m-os. m-żyw. m-nżyw. n ż
  liczba pojedyncza
MW drogi drogie droga tani tanie tania
D drogiego drogiej taniego taniej
C drogiemu drogiej taniemu taniej
B drogiego drogi drogie drogą taniego tani tanie tanią
N drogim drogą tanim tanią
Ms drogim drogiej tanim taniej
  liczba mnoga
MW drodzy drogie tani tanie
D drogich tanich
C drogim tanim
B drogich drogie tanich tanie
N drogimi tanimi
Ms drogich tanich

Formy mianownika przymiotników
klasa lp m lp n / lm nm-os. lp ż lm m-os.
1a p tępy tępe tępa tępi
b gruby grube gruba grubi
f (brak przykładów)
w łatwy łatwe łatwa łatwi
m niemy nieme niema niemi
1b s bosy bose bosa bosi
z (brak przykładów)
n silny silne silna silni
1c t skryty skryte skryta skryci
d młody młode młoda młodzi
st prosty proste prosta prości
zd (brak przykładów)
sn jasny jasne jasna jaśni
zn przyjazny przyjazne przyjazna przyjaźni
2 ł mały małe mała mali
sł dorosły dorosłe dorosła dorośli
zł zły złe zła źli
3 r stary stare stara starzy
4 ch głuchy głuche głucha głusi
h błahy błahe błaha błazi
5 k krótki krótkie krótka krótcy
g drogi drogie droga drodzy
6 ć koci kocie kocia koci
dź gadzi gadzie gadzia gadzi
ś lisi lisie lisia lisi
ź kozi kozie kozia kozi
ń tani tanie tania tani
7 j białoszyi białoszyje białoszyja białoszyi
9 p′ głupi głupie głupia głupi
b′ gołębi gołębie gołębia gołębi
f′ elfi elfie elfia elfi
w′ lwi lwie lwia lwi
m′ olbrzymi olbrzymie olbrzymia olbrzymi
10 l sokoli sokole sokola sokoli
11 c gorący gorące gorąca gorący
dz cudzy cudze cudza cudzy
cz badawczy badawcze badawcza badawczy
dż (brak przykładów)
sz (brak przykładów)
ż świeży świeże świeża świeży
rz żubrzy żubrze żubrza żubrzy
11$ sz pieszy piesze piesza piesi
ż duży duże duża duzi

Zaimki
MW ja ty — my wy kto co nikt nic
D mnie ciebie siebie nas was kogo czego, co nikogo niczego, nic
C mnie, mi tobie, ci sobie (se) nam wam komu czemu nikomu niczemu
B mnie (mię) ciebie, cię siebie, się nas was kogo co nikogo nic
N mną tobą sobą nami wami kim czym nikim niczym
Ms mnie tobie sobie nas was kim czym nikim niczym
 
Uwaga: Formy mi, mię, ci, cię, se, się są enklitykami (nie mają własnego akcentu). Forma mię używana jest dziś bardzo rzadko. Forma se jest charakterystyczna tylko dla języka bardzo potocznego. Brak jej w wydawnictwach poprawnościowych, ale notują ją nowsze gramatyki.
Użycie co, nic w znaczeniu dopełniacza jest archaizmem, np. nic nie widzę.
 
ktoś: ktoś, kogoś, komuś, kogoś, kimś, kimś; coś: coś, czegoś, czemuś, etc.
ktokolwiek: ktokolwiek, kogokolwiek, komukolwiek, etc.; cokolwiek: cokolwiek, czegokolwiek, etc.

Zaimki
  ON TEN
liczba pojedyncza
  m-os. m-żyw.
m-nżyw.		 n ż m-os. m-żyw. m-nżyw. n ż
MW on on ono ona ten ten ten to ta
D jego, go, niego, -ń jego, go, niego, -ń jego, go, niego jej, niej tego tego tego tego tej
C jemu, mu, niemu jemu, mu, niemu jemu, mu, niemu jej, niej temu temu temu temu tej
B jego, go, niego, -ń jego, go, niego, -ń je, nie ją, nią tego tego ten to tę, tą
N nim nim nim nią tym tym tym tym tą
Ms nim nim nim niej tym tym tym tym tej
liczba mnoga
MW oni one one one ci te te te te
D ich, nich ich, nich ich, nich ich, nich tych tych tych tych tych
C im, nim im, nim im, nim im, nim tym tym tym tym tym
B ich, nich ich, nich ich, nich ich, nich tych te te te te
N nimi nimi nimi nimi tymi tymi tymi tymi tymi
Ms nich nich nich nich tych tych tych tych tych

Zaimki
liczba pojedyncza
MW m = B m-nżyw. ten tamten taki który sam
MBW n to tamto takie które samo
MW ż ta tamta taka która sama
D m, n = B m-os. m-żyw. tego tamtego takiego którego samego
DCMs ż tej tamtej takiej której samej
C m n temu tamtemu takiemu któremu samemu
B ż tę, tą tamtą taką którą samą
NMs m n tym tamtym takim którym samym
N ż tą tamtą taką którą samą
liczba mnoga
MW m-os. ci tamci tacy którzy sami
MBW nm-os. te tamte takie które same
DMs = B m-os. tych tamtych takich których samych
C tym tamtym takim którym samym
N tymi tamtymi takimi którymi samymi
 
Uwaga: W języku potocznym B ż. tą zamiast tę.

Zaimki
liczba pojedyncza
MW m = B m-nżyw. mój twój swój nasz wasz
MBW n moje, me twoje, twe swoje, swe nasze wasze
MW ż moja, ma twoja, twa swoja, swa nasza wasza
D m, n = B m-os. m-żyw. mojego, mego twojego, twego swojego, swego naszego waszego
DCMs ż mojej, mej twojej, twej swojej, swej naszej waszej
C m n mojemu, memu twojemu, twemu swojemu, swemu naszemu waszemu
BN ż moją, mą twoją, twą swoją, swą naszą waszą
NMs m n moim, mym twoim, twym swoim, swym naszym waszym
liczba mnoga
MW m-os. moi twoi swoi nasi wasi
MBW nm-os. moje, me twoi, twe swoi, swe nasze wasze
DMs = B m-os. moich, mych twoich, twych swoich, swych naszych waszych
C moim, mym twoim, twym swoim, swym naszym waszym
N moimi, mymi twoimi, twymi swoimi, swymi naszymi waszymi

Stopniowanie przymiotników i przysłówków

  przymiotnik przysłówek
stopień równy stopień wyższy stopień równy stopień wyższy
M lp m M lm m-o. M lp m
1 A o pełny pełni pełniejszy pełno pełniej
1 A e solidny solidni solidniejszy solidnie solidniej
1 B o młody młodzi młodszy młodo młodziej
1 B e ciekawy ciekawi ciekawszy ciekawie ciekawiej
1 B& o słony słoni bardziej słony, słońszy słono bardziej słono, słoniej
1 B^ o blady bladzi bledszy blado bladziej, bledziej
1 B&^ o czerwony czerwoni czerwieńszy czerwono bardziej czerwono, czerwieniej
1^ B^ e szalony szaleni bardziej szalony szalenie bardziej szalenie
1 D o nerwowy nerwowi bardziej nerwowy nerwowo bardziej nerwowo
1 D e niezbity niezbici bardziej niezbity niezbicie bardziej niezbicie
1 D x winny winni bardziej winny    
1^ D e nieustraszony nieustraszeni bardziej nieustraszony nieustraszenie bardziej nieustraszenie
1^ D x nieogarniony nieogarnieni bardziej nieogarniony    
1^^ D x gnieciony gnieceni bardziej gnieciony    
1 E o krzywy krzywi bardziej krzywy krzywo krzywiej
1 E e fałszywy fałszywi bardziej fałszywy fałszywie fałszywiej
1@ jeden (n jedno) jedni   jeden, po jednemu  
tamten tamci      
sam (n samo) sami   sam, samemu  
2 A o ciepły ciepli cieplejszy ciepło cieplej
2 A e dorosły dorośli doroślejszy dorośle doroślej
2 B& o miły mili milszy miło milej
2 B& e trwały trwali trwalszy trwale trwalej
2 B&^ o biały biali bielszy biało bielej
2^ B&^ o wesoły weseli weselszy wesoło weselej
2 C o mały mali mniejszy mało mniej
2 C e zły źli gorszy źle gorzej
2 D e oniemiały oniemiali bardziej oniemiały oniemiale bardziej oniemiale
2 D x omdlały omdlali bardziej omdlały    
2 E e oziębły oziębli bardziej oziębły ozięble ozięblej
3 A o ostry ostrzy ostrzejszy ostro ostrzej
3 A e mądry mądrzy mądrzejszy mądrze mądrzej
3 B o stary starzy starszy staro starzej
3 C e dobry dobrzy lepszy dobrze lepiej
3 D o szary szarzy bardziej szary szaro bardziej szaro
3 D x który którzy      
3 E o spory sporzy bardziej spory sporo  
3@ któryś którzyś      
4 B o cichy cisi cichszy cicho, po cichu ciszej
4 D x długouchy długousi      
5 B o dziki dzicy dzikszy dziko bardziej dziko
5 B& o drogi drodzy droższy drogo drożej
5 C o krzepki krzepcy krzepszy, bardziej krzepki krzepko krzepcej, bardziej krzepko
szybki szybcy szybszy szybko szybciej
bliski bliscy bliższy blisko bliżej
wąski wąscy węższy wąsko węziej, bardziej wąsko
krótki krótcy krótszy krótko krócej
płytki płytcy płytszy płytko płycej, płyciej
giętki giętcy giętszy giętko giętcej, bardziej giętko
prędki prędcy prędszy prędko prędzej
brzydki brzydcy brzydszy brzydko brzydziej
słodki słodcy słodszy słodko słodziej, bardziej słodko
elegancki eleganccy elegantszy elegancko bardziej elegancko
lekki lekcy lżejszy lekko lżej
wielki wielcy większy wielce więcej
cienki ciency cieńszy cienko cieniej
ciężki ciężcy cięższy ciężko ciężej
daleki dalecy dalszy daleko dalej
głęboki głębocy głębszy głęboko głębiej
wysoki wysocy wyższy wysoko wyżej
szeroki szerocy szerszy szeroko szerzej
5 D o gorzki gorzcy bardziej gorzki gorzko bardziej gorzko
5 D 0 jaki jacy   jak  
5 D u polski polscy bardziej polski po polsku  
5 D x wszelki wszelcy      
5@ wszystek (n wszystko) wszyscy      
6 A o odpowiedni odpowiedni odpowiedniejszy odpowiednio odpowiedniej
6 B o tani tani tańszy tanio taniej
6 D o letni letni bardziej letni letnio bardziej letnio
6 D x trzeci trzeci      
7 D o żmii żmii bardziej żmii żmijo bardziej żmijo
7@ mój (n moje) moi   po mojemu  
9 B o głupi głupi głupszy głupio głupiej
9 D o małpi małpi bardziej małpi małpio bardziej małpio
9 D x przygłupi przygłupi      
9@ si si      
10 D o diabli diabli   diablo  
10 D x tyli tyli      
10@ tyliż tyliż      
11 B o świeży świeży świeższy świeżo bardziej świeżo, świeżej
11 B&^ o ! gorący gorący gorętszy gorąco goręcej
11 D o obcy obcy bardziej obcy obco bardziej obco
11 D o0 wrzący wrzący bardziej wrzący wrząc, wrząco bardziej wrząco
11 D n czczy czczy bardziej czczy na czczo  
11 D 0n leżący leżący   leżąc, na leżąco  
11 D m boży boży bardziej boży po bożemu  
11$ C o ! duży duzi większy dużo więcej
11$ D o pieszy piesi   pieszo  
11$ D x dzisiejszy dzisiejsi      
11$@ pierwszy pierwsi   wpierw, najpierw  
nasz (n nasze) nasi   po naszemu  

Uwaga na temat stopnia wyższego
Większość przymiotników używa dziś raczej form opisowych, np. bardziej solidny, zamiast form prostych, np. solidniejszy.

Spis przymiotników według typów odmian

ramka w nowym oknie


$ dodatkowe wymiany spółgłosek w typie 11
A stopień wyższy ~ejszy
B stopień wyższy ~szy
B& stopień wyższy ~szy z wymianą spółgłoski tematu
C stopniowanie nieregularne
D stopniowanie opisowe lub form stopniowania nie używa się
E stopniowanie opisowe przymiotnika (przysłówek stopniowany regularnie)
o przysłówek z końcówką ~o
e przysłówek z końcówką ~e
u przysłówek typu po polsku
m przysłówek typu po bożemu
n przysłówek typu na czczo
0 przysłówek z końcówką ZERO
x brak przysłówka
^ przegłos polski
^^ przegłos polski z wymianą spółgłosek
! nieregularny stopień wyższy przysłówka
@ formy nieregularne

Ciąg dalszy

Inne ujęcie deklinacji

Odmiana przymiotników i tworzenie przysłówków

Strona główna – Gramatyka polska

2022-03-14